Θέμα: Αστέρια μεγάλης μάζας

Ερευνητές του ΙΑΑΔΕΤ με συντονιστή τη Δρ Άλκηστη Μπονάνου μελέτησαν σε 10 γειτονικούς γαλαξίες μεταξύ 3 και 15 ετών φωτός μακριά από εμάς, αστέρια μεγάλης μάζας, πολύ μεγαλύτερης από τον Ήλιο μας και τα κατέγραψαν στον μεγαλύτερο κατάλογο αστεριών μεγάλης μάζας που υπάρχει. Κάποια αστέρια, προς το τέλος της ζωής τους, αποβάλλουν ύλη στο διάστημα. Αυτή κρυώνει και γίνεται σκόνη. Δεν ξέρουμε αν όλα τα αστέρια μεγάλης μάζας αποβάλουν ύλη. Για να τα παρατηρήσουμε, χρησιμοποιούμε τηλεσκόπια στο οπτικό, όπως το 8 μέτρων Very Large Telescope, και στο υπέρυθρο, όπως το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer. Παρατήρησαν λοιπόν 185 αστέρια μεγάλης μάζας, από τα οποία 129 είναι κόκκινοι υπεργίγαντες. Η μελέτη τους με τίτλο ‘Investigating episodic mass loss in evolved massive stars: I. Spectroscopy of dusty massive stars in ten southern galaxies’, δημοσιεύτηκε στο Αstronomy and Astrophysics στα πλαίσια του European Research Council (ERC) consolidator grant agreement No. 772086: https://arxiv.org/abs/2312.04626.

Πάνω σε αυτόν τον κατάλογο βασίστηκε η μελέτη του de Wit και συνεργατών από την ομάδα της Δρ Μπονάνου, όπου βρήκαν ότι 3 στους 30 κόκκινους υπεργίγαντες έχουν αποβάλλει ύλη στο γύρω χώρο που τους περιβάλλει. Αυτή η ύλη έχει κρυώσει και μετατραπεί σε σκόνη που κάποιες φορές καλύπτει το αστέρι και δε το βλέπουμε πολύ φωτεινό. Επίσης μελέτησαν πόσο λαμπρά είναι αυτά τα αστέρια, πόση μάζα έχουν και πόσο θερμά είναι. Ταυτόχρονα μελέτησαν διάφορα διαγνωστικά και βρήκαν μια σχέση μεταξύ τους. Έτσι αν κάποιος επιστήμονας έχει για παράδειγμα παρατηρήσεις στο οπτικό, μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτή τη συσχέτιση για να πάρει αποτελέσματα στο υπέρυθρο της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, χωρίς να χρειάζεται να παρατηρήσει με υπέρυθρο τηλεσκόπιο. Η μελέτη τους με τίτλο ‘Investigating episodic mass loss in evolved massive stars: II. Physical properties of red supergiants at subsolar metallicity’, δημοσιεύτηκε στο Astronomy and Astrophysics: https://arxiv.org/abs/2402.12442

Θέμα: Γαλαξίες

Όλοι σχεδόν οι γαλαξίες στο σύμπαν περιέχουν στο κέντρο τους μία υπερμαζική μελανή οπή, η οποία είναι μάλιστα ανάλογη της μάζας του γαλαξία. Οι μελανές οπές μεγαλώνουν, κατά κύριο λόγο, συσσωρεύοντας μάζα από το εγγύς περιβάλλον τους. Σε αυτή τη φάση της εξέλιξής τους εκπέμπουν ακτινοβολία σε όλο σχεδόν το εύρος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος και ονομάζονται ενεργοί γαλαξιακοί πυρήνες (active galactic nuclei, AGN).

Ερευνητές του ΙΑΑΔΕΤ με συντονιστή τον Δρ Ηλία Κουλουρίδη, μελέτησαν τον τρόπο με τον οποίο το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται οι γαλαξίες, και ειδικότερα το πυκνό περιβάλλον ενός σμήνους γαλαξιών, μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη των υπερμαζικών μελανών οπών στο κέντρο τους. Το συμπέρασμα μας είναι ότι οι φυσικές συνθήκες που επικρατούν στο εσωτερικό των σμηνών επηρεάζουν ισχυρά την ικανότητα των μελανών οπών να συσσωρεύσουν περισσότερη μάζα και να εξελιχθούν. Η μελέτη τους με τίτλο ‘AGNs in massive galaxy clusters: Role of galaxy merging, infalling groups, cluster mass, and dynamical state’, δημοσιεύτηκε στο Astronomy and Astrophysics: https://www.aanda.org/…/2024/04/aa48212-23/aa48212-23.html.