Γράφει ο Δρ Κ. Τζιότζιου, Ηλιακός Φυσικός του Ινστιτούτου ΙΑΑΔΕΤ/Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

Οι γεωμαγνητικές καταιγίδες είναι προσωρινές διαταραχές της γήινης μαγνητόσφαιρας, της φυσικής ασπίδας που σχηματίζεται γύρω από το μαγνητικό πεδίο της Γης από την αλληλεπίδραση του με τον ηλιακό άνεμο που είναι μια συνεχή ροή πλάσματος (ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων) από τον Ήλιο.

Οι διαταραχές αυτές οφείλονται σε αλλαγές της ταχύτητας του ηλιακού ανέμου, σε ξαφνικές αυξήσεις των ηλιακών ενεργητικών σωματιδίων, αλλά κυρίως σε στεμματικές εκτινάξεις μάζας (ΣΕΜ) που χτυπούν τη μαγνητόσφαιρα, «νεφών» δηλαδή καυτού πλάσματος που εκτινάσσονται κατά καιρούς από τον Ήλιο. Οι ΣΕΜ είναι συνήθως αποτέλεσμα ξαφνικών και βίαιων εκρήξεων (εκλάμψεων) στον Ήλιο οι οποίες και αν κατευθύνονται προς τη Γη φτάνουν κατά μέσο όρο σε 2 με 3 μέρες. Η ισχύς μιας γεωμαγνητικής καταιγίδας μετριέται με το γράμμα “G” και έναν αριθμό της κλίμακας από το 1 (ασθενέστερη) μέχρι το 5 (ισχυρότερη) που μπορεί να αυξηθεί ή να μειωθεί κατά τη διάρκεια εξέλιξης της.

Η πρόσφατη μεγάλη γεωμαγνητική καταιγίδα ισχύος G4 οφείλεται σε ΣΕΜ που δημιουργήθηκαν, ήδη από την περασμένη Τετάρτη, ως αποτέλεσμα αρκετών μέτριων αλλά και ισχυρών εκλάμψεων σε μια εκτεταμένη περιοχή ηλιακών κηλίδων, και αναμένεται να φτάσουν στη Γη το διήμερο 10 με 11 Μαΐου. Οι ηλιακές κηλίδες είναι σχηματισμοί στην επιφάνεια του Ήλιου που χαρακτηρίζονται από υψηλές συγκεντρώσεις ή και ανάδυση μαγνητικών πεδίων του και αποτελούν «φυτώρια» έντονης εκρηκτικής δραστηριότητας όπως οι εκλάμψεις. Το σμήνος αυτών των κηλίδων είναι ακόμα αρκετά ενεργό και πιθανότατα να προκαλέσει και νέες εκρηκτικά φαινόμενα και συνεπώς καταιγίδες τις επόμενες ημέρες.

Οι γεωμαγνητικές καταιγίδες, και επομένως και αυτή που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, χαρακτηρίζονται από «βροχή» φορτισμένων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα της Γης, οπτικό αποτέλεσμα της οποίας είναι το σέλας που σε έντονες καταιγίδες όπως η εξελισσόμενη μπορεί να εμφανιστεί και σε χαμηλότερα των πολικών γεωγραφικά πλάτη. Τον περασμένο Νοέμβριο σέλας είχε καταγραφεί και σε περιοχές της βόρειας Ελλάδας. Επιπλέον οι γεωμαγνητικές καταιγίδες μπορούν να προκαλέσουν δυσλειτουργίες δορυφόρων και συστημάτων πλοήγησης (GPS), προβλήματα σε δίκτυα τηλεπικοινωνιών, καθώς και σε δίκτυα ηλεκτροδότησης εξαιτίας επαγόμενων ηλεκτρικών ρευμάτων που μπορούν να υπερθερμάνουν ή και να καταστρέψουν μετασχηματιστές αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα.

Ωστόσο πλέον δεν συντρέχει κανένας λόγος ανησυχίας καθώς αυτές οι εξάρσεις (του επονομαζόμενου πλέον διαστημικού καιρού) μπορούν σε μεγάλο βαθμό, έστω και βραχυπρόθεσμα, να προβλεφθούν και οι επιπτώσεις του σε υποδομές τόσο στη Γη αλλά και στο εγγύς γήινο διάστημα να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και κατάλληλα.