Η Φωτορρύπανση αφορά τα αποτελέσματα του υπερβολικού, λάθος προσανατολισμένου τεχνητού (συνήθως εξωτερικού) φωτισμού. Η υπερβολική φωτορρύπανση έχει ως συνέπειες: να μην φαίνονται τα αστέρια κατά τις βραδινές ώρες, να εμποδίζεται η αστρονομική έρευνα, να βλάπτονται τα οικοσυστήματα, η ανθρώπινη υγεία να επηρεάζεται αρνητικά και τέλος να κατασπαταλάται ενέργεια.

Γενικά

Πριν από εκατό χρόνια, ακόμα και από τις πόλεις ήταν ορατός ο Γαλαξίας μας κατά τις βραδινές ώρες. Το θέαμα των χιλιάδων αστεριών αποτελούσε κομμάτι της καθημερινής ζωής εμπνέοντας καλλιτέχνες όπως τον Van Gogh ή μουσικούς συνθέτες όπως τον Holst ή συγγραφείς όπως τον Shakespeare. Επιτρέποντας στο τεχνητό φως να αποκρύπτει τον έναστρο νυχτερινό ουρανό (όπως φαίνεται από τη φωτογραφία δεξιά) χάνεται η πολιτιστική κληρονομιά μας (δηλ. η προέλευση μας). Επίσης χάνεται η πηγή έμπνευσης των μελλοντικών γεννιών .

Με περισσότερο από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού να ζει στις πόλεις, τρείς στους τέσσερις απο τους κατοίκους των πόλεων δεν έχουν ποτέ βιώσει την εμπειρία του καθαρού νυκτερινού ουρανού. Πώς να εξηγηθεί τι έχει χαθεί λόγω της Φωτορρύπανσης; Πώς να γίνει ενημέρωση για το πρόβλημα της Φωτορρύπανσης που αφορά: την ασφάλεια, την εξοικονόμηση της ενέργειας, το κόστος από την αλόγιστη σπατάλη της ενέργειας, την υγεία, το περιβάλλον και την δυνατότητά μας να βλέπουμε τα αστέρια; Τελικά πώς μπορούν να πειστούν οι κάτοικοι των πόλεων ότι αξίζει να γίνουν έστω και μικρά βήματα για την επίλυση του προβλήματος;

Επιπτώσεις της Φωτορρύπανσης

Εμποδίζοντας την ομαλή εξέλιξη των οικοσυστημάτων η Φωτορρύπανση αποτελεί σοβαρή απειλή ιδιαίτερα για τα νυχτόβια είδη έχοντας αρνητική επίδραση στη φυσιολογία των ζώων και των φυτών. Μπορεί να αλλάξει τη μεταναστευτική πορεία των ζώων, να αλλάξει τις ανταγωνιστικές σχέσεις τους (τη σχέση θηράματος-θηρευτή) και να βλάψει τη φυσιολογία τους.

Ο ρυθμός της ζωής ενορχηστρώνεται από το καθημερινό μοτίβο μέρας-νύχτας επομένως η διατάραξη αυτού του μοτίβου επιδρά στην δυναμική του οικολογικού συστήματος.

Σε σχέση με τις δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία πολλά είδη κυρίως οι άνθρωποι εξαρτώνται τους "κιρκάρδιους ρυθμούς" και από την παραγωγή μελατονίνης που ρυθμίζεται από το φώς (π.χ ημέρα και νύχτα). Εάν οι άνθρωποι εκτίθενται στο φώς κατά τον ύπνο η παραγωγή μελατονίνης καταστέλλεται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές του ύπνου και άλλα προβλήματα υγείας όπως αυξημένους πονοκεφάλους, εργασιακή κόπωση, ιατρικά διαγνωσμένο άγχος, και τέλος μορφές παχυσαρκίας που οφείλονται σε έλλειψη ύπνου και αυξημένο άγχος. Ακόμα φαίνεται ότι η Φωτορρύπανση συσχετίζεται και με κάποιες μορφές καρκίνου.

Υπάρχουν ακόμα επιπτώσεις της θάμβωσης που προκύπτει απο την Φωτορρύπανση στα μάτια ανθρώπων μεγάλης ηλικίας. Οι επιπτώσεις στην υγεία δεν αποδίδονται μόνο στον υπερβολικό φωτισμό ή στην υπερβολική έκθεση στο φως κατά περιόδους αλλά και στην ακατάλληλη φασματική σύνθεση του φωτός (π.χ ορισμένα χρώματα του φωτός) .

Αναφορικά με τη σπατάλη ενέργειας ο φωτισμός ευθύνεται τουλάχιστον για το ένα τέταρτο της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο υπερβολικός φωτισμός προκαλεί σπατάλη ενέργειας, ιδιαίτερα δε το νυχτερινό εξωτερικό φως που κατευθύνεται προς τα πάνω. Η σπατάλη ενέργειας αποτελεί επίσης σπατάλη χρημάτων αλλά προκαλεί και περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Το ευχάριστο είναι ότι η Φωτορρύπανση μπορεί να μειωθεί εύκολα με την κατάλληλη θωράκιση των εξωτερικών φωτιστικών, οπότε χρησιμοποιείται το απαιτούμενο ποσό του φωτός μόνο όταν, όποτε χρειάζεται και εκεί που χρειάζεται, με οικολογικούς λαμπτήρες και κατάλληλα φωτιστικά που κατανέμουν σωστά το φως που εκπέμπουν ανάλογα με την κάθε εργασία.

Στην παραπάνω φωτογραφία της NASA παρουσιάζεται πώς είναι φωτισμένη η Ελλάδα το βράδυ. (Πιέστε στη φωτογραφία για υψηλότερη ανάλυση.)

Οι τρεις κύριοι τύποι της Φωτορρύπανσης

Οι βασικές συνιστώσες της Φωτορύπανσης είναι η δημιουργία ενός ιδιαίτερα φωτεινού φόντου (sky glow) στο νυκτερινό ουρανό των αστικών περιοχών, η υπερεπάρκεια του φωτός και συνακόλουθη άσκοπη και ανεξέλεγκτη διάχυση του στο περιβάλλον (light trespass) και τέλος η πρόκληση θάμβωσης (glare) απο το πλεονάζον φως.

Η θάμβωση από τα μη σωστά θωρακισμένα φωτιστικά αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια υγεία ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους. Ακόμα παρενοχλεί την όραση είτε λόγω της προβληματικής κατανομής της λαμπρότητας είτε από την έντονη αντίθεση λαμπροτήτων στο οπτικό πεδίο η οποία, παροδικά μπορεί να τυφλώσει και επομένως προκαλεί μη ασφαλείς συνθήκες οδήγησης.

Η διάχυση του φωτός σε μη επιθυμητά σημεία, σχετίζεται με τη τυχαία διάχυση του φωτός πέρα από τα όρια μιας συγκεκριμένης ιδιοκτησίας στην οποία η φωτεινή πηγή έχει εγκατασταθεί, προκαλώντας έτσι ενόχληση και έντονη δυσαρέσκεια σε όσους ζουν και εργάζονται σε γειτονικούς χώρους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού, είναι όταν διάχυτο φως από ένα φωτιστικό δρόμου ή από ένα μη σωστά ρυθμισμένο προβολέα, «εισβάλει» από το παράθυρο μιας κατοικίας, αυξάνοντας τα επίπεδα φωτισμού του εσωτερικού χώρου χωρίς βέβαια κάτι τέτοιο να είναι επιθυμητό. Φανταστείτε αυτό να συμβαίνει στο υπνοδωμάτιου ενός ατόμου που προσπαθεί να κοιμηθεί!

Η υπερβολική αύξηση της φωτεινότητας στον ουράνιο θόλο πάνω στον οποίο τα αστρονομικά αντικείμενα πρέπει να παρατηρηθούν, είναι αποτέλεσμα τόσο φυσικών παραγόντων όσο και ανθρωπίνων ενεργειών. Οι βασικοί παράγοντες που προκαλούν την εμφάνιση του φαινομένου αυτού είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση και ο υπερβολικός εξωτερικός φωτισμός, οι οποίοι όμως μπορούν να ελεγχθούν απόλυτα. Το φως που εκπέμπεται προς τον ουρανό είτε άμεσα, είτε έμμεσα ύστερα από αντανάκλαση στο έδαφος ή σε κάποια άλλη επιφάνεια, διαχέεται στην ατμόσφαιρα από τη σκόνη και τα μόρια του αέρα, δημιουργώντας έτσι το φωτεινό φόντο.

Οι τρεις αυτές συνιστώσες της Φωτορρύπανσης μπορούν να μετριαστούν από σωστά σχεδιασμένα φωτιστικά, όπως φαίνεται στην παραπάνω εικόνα.

Παίρνοντας μέρος στην δράση Globe at Night "επιστήμονα - πολίτη" και υποβάλλοντας όσο το δυνατόν περισσότερες μετρήσεις απο διαφορετικές τοποθεσίες μπορείτε να ευαισθητοποιήσετε την κοινωνία και να βοηθήσετε στον έλεγχο της Φωτορρύπανσης τοπικά.

Η παγκόσμια βάση δεδομένων θα χρησιμοποιηθεί σε βάθος χρόνου για την εξέλιξη του φαινομένου αλλά και συγκριτικά με άλλες βάσεις δεδομένων για τις επιπτώσεις της Φωτορρύπανσης.

Ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον και την συμμετοχή σας στο Globe at Night 2016!