Η ακτινοβολία-Χ είναι πολύ σημαντική στο να καταλάβουμε πως λειτουργούν οι φυσικές διεργασίες στο Σύμπαν μιας και μας αποκαλύπτει την πιο εκρηκτική και βίαια πλευρά του. Πραγματικά οι ακτίνες-Χ δημιουργούνται από καυτό αέριο με θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 10 εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου (για σύγκριση, το αέριο στην επιφάνεια του Ήλιου βρίσκεται σε θερμοκρασία μόλις 6.000 βαθμών Κελσίου). Τόσο θερμό αέριο βρίσκεται σε αφθονία είτε εντός των μεγαλύτερων κοσμικών δομών, των σμηνών γαλαξιών, είτε πλησίον μελανών οπών στα κέντρα πολλών γαλαξιών. Η ύλη περιστρέφεται γύρω από τις μαύρες τρύπες με μεγάλη ταχύτητα σχηματίζοντας δίσκους, οι οποίοι ονομάζονται δίσκοι προσαύξησης, δίνοντας το κύκνειο άσμα της, πριν τελικά εξαφανιστεί για πάντα μέσα στις μελανές οπές. Οι μελανές αυτές οπές έχουν μάζα μεγαλύτερη από 100 εκατομμύρια φορές την μάζα του ήλιου μας και πιστεύεται ότι όλοι σχεδόν οι γαλαξίες έχουν μια μαύρη τρύπα στο κέντρο τους. Άλλες είναι ενεργές ακτινοβολώντας τεράστια ποσά στις ακτίνες-Χ ενώ άλλες είναι ενεργειακά «ήσυχες», μη φανερώνοντας εύκολα την παρουσία τους όπως αυτή στο κέντρο του δικού μας γαλαξία.

Η εικόνα Νo 1 δείχνει μια περιοχή μεγέθους όσο περίπου επτά πανσέληνοι όπως φαίνεται στις ακτίνες-Χ. Η εικόνα αυτή πάρθηκε από τον δορυφόρο ΧΜΜ-Newton της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA). Σχεδόν όλες οι φωτεινές πηγές σχετίζονται με μαύρες τρύπες σε μακρινούς γαλαξίες, που βρίσκονται σε απόσταση έως και 12 δισεκατομμύρια έτη φωτός, όταν δηλαδή το Σύμπαν ήταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία. Πολλούς από αυτούς τους γαλαξίες δεν μπορούμε καν να τους διακρίνουμε στα οπτικά μήκη κύματος ακόμα και με το Τεράστιο Ευρωπαϊκό Τηλεσκόπιο (Very Large Telescope) που βρίσκεται στην Χιλή και που είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στην Γη. Όμως η ακτινοβολία ακτίνων-Χ μπορεί άνετα να ανιχνευθεί από τον XMM-Newton. Το χρώμα των πηγών αντιστοιχεί στην ενέργεια τους στις ακτίνες-Χ. Έτσι οι μπλε πηγές αντιστοιχούν στους γαλαξίες με την μεγαλύτερη ενέργεια ενώ οι κόκκινες στους γαλαξίες με χαμηλότερη ενέργεια ακτίνων-Χ. Οι πηγές αυτές μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες για τις πρώτες μελανές οπές που δημιουργήθηκαν καθώς και για το πως εξελίσσεται ο αριθμός τους και η ενέργεια που ακτινοβολούν με τον χρόνο.

Το Ινστιτούτο Αστρονομίας & Αστροφυσικής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών έχει μια από τις ισχυρότερες ομάδες Αστρονομίας ακτίνων-Χ στην Ευρώπη με έμφαση την Παρατηρησιακή Κοσμολογία. Η ομάδα μας συμμετέχει ή καθοδηγεί δεκάδες ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού που έχουν ως στόχο τους την κατανόηση των φυσικών διεργασιών της εκπομπής των ακτίνων-Χ. Στην διπλανή εικόνα βλέπουμε ένα μακρινό σμήνος γαλαξιών όπως το "φωτογράφησε" το δορυφορικό παρατηρητήριο ΧΜΜ-Netwon για λογαριασμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Η εικόνα παρουσιάζει με τεχνητό χρωματισμό την ακτινοβολία ακτινών-Χ που εκπέμπεται από το θερμό αέριο που βρίσκεται διάχυτο στο σμήνος. Το λευκό και κόκκινο χρώμα αντιστοιχεί στις πιο πυκνές σε αέριο περιοχές, ενώ το μπλε σε περιοχές όπου το αέριο είναι ανύπαρκτο. Το αέριο αυτό θερμάνθηκε σε θερμοκρασίες μερικών εκατομμυρίων βαθμών Κελσίου καθώς καταρρέει στο βαρυτικό δυναμικό του σμήνους. Η κατανομή του αερίου, η θερμοκρασία του αλλά και αλληλεπίδραση που έχει με τους γαλαξίες που είναι μέλη του σμήνους αυτού μπορούν να μας αποκαλύψουν το πότε και πως δημιουργήθηκε το σμήνος, αλλά και το συνολικό ποσό της ύλης που περιέχει. Τελικά μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα ακόμα και για το μέλλον του ίδιου του Σύμπαντος.

Στην Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία που έχει ως μέλη πολλά Ευρωπαϊκά κράτη (εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης) συμμετέχει και η Ελλάδα ως πλήρες μέλος από τις αρχές του 2004. Έτσι η Ελλάδα έχει την δυνατότητα να συμμετέχει πιό ενεργά σε αντίστοιχα επιστημονικά προγράμματα που έχουν ως σκοπό την εξερεύνηση των μυστικών του Σύμπαντος.