Οι πλανητικές μεταβολές του κλίματος καθορίζονται από μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της ατμόσφαιρας, της γεώσφαιρας, της υδρόσφαιρας, της βιόσφαιρας και της κρυόσφαιρας. Οι αλλαγές στο περιβάλλον είναι γνωστές από την αρχαιότητα, έχουν αναγνωρισθεί στην κλασσική Ελλάδα και απετέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν έναν τομέα έρευνας που περιλαμβάνει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του πλανήτη μας. Θα επιχειρηθεί μία σύντομη ανασκόπηση βασικών γνώσεων που απαιτούνται για τον καθορισμό της ισορροπίας και της δυναμικής εξέλιξης στους διάφορους τομείς του περιβάλλοντος, δίνοντας έμφαση σε σπουδαία γεγονότα στα οποία οι μεταβολές του περιβάλλοντος καθόρισαν και την πορεία της ιστορίας των κοινωνιών στον πλανήτη.
Για χιλιάδες χρόνια άνθρωποι από όλες τις γωνιές της γης μελέτησαν, και εξακολουθούν να μελετούν, τα άστρα σε μια προσπάθεια να κατανοήσουν τη θέση μας στο Σύμπαν. Όντας η αρχαιότερη των επιστημών, η αστρονομία έχει εξάψει τη φαντασία χιλιάδων γενεών ανθρώπων. Σήμερα, όμως, η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν μπορεί πλέον να δει την ομορφιά του νυχτερινού ουρανού από τους συνήθεις τόπους κατοικίας τους και το θέαμα του Γαλαξία μας να διασχίζει το νυχτερινό ουρανό δεν είναι για πολλούς από μας παρά μια ανάμνηση των παιδικών μας χρόνων. Ολόκληρες γενιές μεγαλώνουν τώρα χωρίς να έχουν δει ποτέ τον Γαλαξία. Το φως από το Σύμπαν μπορεί να ταξιδεύει για εκατομμύρια χρόνια μέχρι να φτάσει στα μάτια μας, για να χαθεί το τελευταίο κλάσμα του δευτερολέπτου του ταξιδιού του λόγω της φωτορύπανσης. Οι αστρονόμοι ορίζουν τη φωτορύπανση ως το “τεχνητό φως που λάμπει εκεί όπου δεν είναι ούτε επιθυμητό ούτε χρήσιμο”. Τεχνητό φως από λάμπες με κακό σχεδιασμό διασκορπίζεται στον ουρανό. Εκεί, με τη βοήθεια των μορίων του αέρα, της υγρασίας και των αερολυμάτων διαχέεται, κάνοντας τον νυχτερινό ουρανό να φέγγει. Η φωτορύπανση καθώς και άλλες ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές εμποδίζουν τις παρατηρήσεις και των ερασιτεχνών και των επαγγελματιών αστρονόμων. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας μου θα εκθέσω τις επιπτώσεις της φωτορύπανσης στις αστρονομικές παρατηρήσεις, με την ελπίδα, μεταξύ άλλων, ότι η έκθεση στα προβλήματα μπορεί να συμβάλλει στην έγκαιρη και στοχευμένη λήψη αποφάσεων, που με τη σειρά της έχει τη δυνατότητα να αντιστρέψει την τάση και να αποκαταστήσει την πρόσβασή μας στα μυστήρια του ουρανού.
Η παρουσίαση πραγματεύεται το πως επηρεάζει τον Άνθρωπο και τον Κιρκάδιο Ρυθμό ο φωτισμός και ειδικότερα ο τεχνητός φωτισμός. Αν και οι βασικές αρχές Φωτισμού του Richard Kelly από τη δεκαετία του ‘50 παραμένουν επίκαιρες πλέον γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για το πως επηρεάζει ο φωτισμός τον ανθρώπινο οργανισμό και πως αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν ώστε η Ποιότητα Φωτισμού, το Άγιο Δισκοπότηρο των απανταχού Lighting Designers, να επιτυγχάνεται κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Αναλύονται το θεωρητικό υπόβαθρο, παρουσιάζονται δεδομένα έρευνας, νέα πρότυπα και πρακτικές καθώς και ενδεικτικές case studies.
Το φως για τις θαλάσσιες χελώνες δεν είναι κάτι απλό, είναι θέμα επιβίωσης γιατί παίζει πολύ σημαντικό ρόλο από τα πρώτα λεπτά της ζωής τους. Η φωτορρύπανση της ευρύτερης περιοχής και ιδιαίτερα των παραλιών ωοτοκίας αποτελεί αιτία αποπροσανατολισμού και οδηγεί συχνά σε μοιραία αποτελέσματα.
Τα θαλασσοπούλια αποτελούν μια ιδιαίτερη ομάδα πουλιών που εξαρτώνται από τον χερσαίο όσο και τον θαλάσσιο χώρο, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν πολλαπλές και συσσωρευτικές απειλές. Τα πελαγικά θαλασσοπούλια είναι δραστήρια κυρίως τη νύχτα κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής διαδικασίας, μια προσαρμογή που σχετίζεται με την αποφυγή των θηρευτών. Η φωτορύπανση έχει καταγραφεί ως μια σημαντική απειλή, η οποία μπορεί να επηρεάσει την συχνότητα επίσκεψης των ενήλικων πουλιών στην αποικία αλλά και την διαδικασία πτέρωσσης των νεοσσών. Παρατίθενται οι υφιστάμενες και μελλοντικές πηγές φωτορύπανσης στην Ελλάδα.
Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται μια αξιοσημείωτη ανάπτυξη ευφυών δικτύων οδοφωτισμού με εφαρμογές IoT (Internet of Things). Η εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών διευκολύνεται με τη χρησιμοποίηση φωτιστικών LED. Οι τεχνολογίες αυτές θα ήταν δύσκολο να εφαρμοσθούν στα υφιστάμενα δίκτυα οδοφωτισμού που χρησιμοποιούν συμβατικούς λαμπτήρες (νατρίου, μεταλλικών αλογονιδίων, φθορισμού) ενώ το κόστος θα ήταν υψηλότερο. Στα ευφυή δίκτυα οδοφωτισμού μπορεί να ρυθμίζεται η στάθμη φωτισμού αναλόγως της ώρας και των κυκλοφοριακών συνθηκών καθώς και με ανίχνευση της κίνησης ή παρουσίας ανθρώπων. Συνεπώς μειώνεται ο φωτισμός κατά τις ώρες ή και υπό συνθήκες που δεν απαιτείται, οπότε μειώνεται αντιστοίχως και ο παρενοχλητικος φωτισμός και η φωτορύπανση. Αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις συμπαρέσυραν αναλόγως και τις τεχνολογίες των χρησιμοποιούμενων οπτικών εξαρτημάτων (φακών, διαχυτών κ.λπ.) με συνέπεια το παραγόμενο φως να κατευθύνεται μόνο προς τις φωτιζόμενες περιοχές και να μειώνεται σημαντικά ο άσκοπος φωτισμός που παρενοχλεί τους κατοίκους και ρυπαίνει τον ουρανό.
Η φωτεινή ρύπανση από εγκαταστάσεις εξωτερικού φωτισμού απαντάται κυρίως ως φωταύγεια του ουράνιου θόλου, θάμβωση από πηγές φωτισμού, φωτισμό περιβάλλοντος χώρου εγκαταστάσεων, παρενοχλητικό φωτισμό από φωτεινές επιγραφές, φωτισμό που εισέρχεται σε υδάτινα περιβάλλοντα και σε εσωτερικούς χώρους και άλλα. Το πολυσύνθετο αυτό πρόβλημα ερευνάται εδώ και χρόνια από διάφορους επιστημονικούς τομείς, κυρίως από αστρονόμους, περιβαντολλόγους και βιολόγους με την κάθε ομάδα να αναζητά λύσεις που αφορούν τον τομέα εξειδίκευσης τους. Παράλληλα, δεδομένου ότι η κάθε επιστημονική ομάδα ερμηνεύει τη φωτεινή ρύπανση από τη δική της σκοπιά, προσπαθεί να την ποσοτικοποιήσει και να την παρακολουθήσει χρησιμοποιώντας πολλές φορές διαφορετικές μεθόδους και όργανα μέτρησης. Το ίδιο φαινόμενο συναντάται και στις εκάστοτε προτεινόμενες δράσεις περιορισμού των επιπτώσεων της φωτεινής ρύπανσης με την κάθε ομάδα να έχει και διαφορετική προσέγγιση. Ο πλουραλισμός αυτός οδήγησε στην ανάγκη συντονισμού των δράσεων από τους εμπλεκόμενους φορείς. Στο πλαίσιο αυτό, η Διεθνής Επιτροπή Φωτισμού (CIE) έλαβε την πρωτοβουλία σύστασης εξειδικευμένων τεχνικών επιτροπών με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων επιστημονικών φορέων για την διερεύνηση των επιπτώσεων της φωτεινής ρύπανσης, τη θέσπιση ποσοτικών και ποιοτικών ορίων και τη τυποποίηση των μεθόδων μέτρησης και παρακολούθησης του φαινομένου. Από την άλλη πλευρά, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (UN) σε συνεργασία με την Διεθνή Ένωση Αστρονομίας (IAU) συνέστησαν μία διεθνή επιστημονική επιτροπή η οποία, μέσω δύο συνεδρίων και αρκετών συνεδριάσεων, πρότειναν κοινό κείμενο προς ψήφιση σχετικά με τις απαιτούμενες τεχνικές δράσεις και τα νομικά πλαίσια για την καταπολέμηση του προβλήματος. Στην παρουσίαση αυτή θα γίνει μία ολοκληρωμένη αναφορά στις δράσεις των επιστημονικών επιτροπών της CIE και των UN/IAU καθώς και των μέχρι τώρα αποτελεσμάτων.
The speaker, Chair of the International Astronomical Astronomical Union’s Working Group on Solar Eclipses, and a veteran of 75 solar eclipses (and a transit of Venus from Greece), will describe the glory of observing a spectacular astronomical event during the daytime. He will discuss the difference between total and partial eclipses, and the observability of solar eclipses on 25 October 2022 and in 2025, 2026, and 2027 from Greece. He will link ground-based eclipse observations with studies of the Sun from space.
Τα αστεροσκοπεία Χελμού και Κρυονερίου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) διαθέτουν δύο μεγάλα τηλεσκόπια (με διάμετρο κατόπτρου 2,3 και 1.2 μέτρων, αντιστοίχως) στα οποία πραγματοποιούνται επιστημονικές παρατηρήσεις. Παράλληλα, τα τηλεσκόπια Δωρίδη και Newall του ΕΑΑ (στο Θησείο και στην Πεντέλη αντίστοιχα) χρησιμοποιούνται για σκοπούς διάχυσης της επιστήμης στο ευρύτερο κοινό. Τα παραπάνω τηλεσκόπια βρίσκονται σε διαφορετικές συνθήκες όσον αφορά τη φωτεινότητα του ουρανού. Στην παρουσίασή μου θα συζητήσω, περιληπτικά, τις δράσεις των τηλεσκοπίων του ΕΑΑ και τις επιπτώσεις της φωτορρήπανσης στις παρατηρήσεις.
Ο νυχτερινός μας ουρανός κοσμείται από πλανήτες, νεφελώματα, αστέρες, αστερισμούς και γαλαξίες. Όλα αυτά τα ουράνια αντικείμενα ευρίσκονται εκεί, σταθερά, για δισεκατομμύρια έτη. Υποθέτουμε ότι τα θαύμασαν εκστατικά οι πρώτοι σκεπτόμενοι κάτοικοι του πλανήτη μας, πριν δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Ο Όμηρος ονομάτισε τους ίδιους αστερισμούς που και εμείς παρατηρούμε σήμερα. Μέσω των ίδιων αστερισμών, που είναι ουσιαστικά η Ελληνική μυθολογία εικονογραφημένη, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση όρισε τις 88 περιοχές που καλύπτουν ολόκληρη την ουράνιο σφαίρα.
Πολλοί ασχολήθηκαν με την επιστήμη εμπνεόμενοι από τη μαγευτική θέα του έναστρου ουρανού. Και, η επιστήμη με τη θυγατέρα της τεχνολογία, έδωσαν τις προηγμένες συσκευές που χρησιμοποιούμε σήμερα: από τα κινητά τηλέφωνα, το GPS και τη δορυφορική τηλεπισκόπηση του πλανήτη μας, έως τις ακτινογραφίες και τις υπερευαίσθητες ιατρικές κάμερες και συσκευές.
Και όμως, αυτή η θέα του έναστρου ουρανού τείνει να εξαφανισθεί σήμερα. Ο άνθρωπος «σπαταλά» αλόγιστα φωτισμό , καταστρέφοντας έτσι ότι υπήρξε η έμπνευση του είδους του για χιλιάδες αιώνες.
Στη σύντομη παρουσίαση θα παρουσιάσουμε μέσα από εικόνες το εκπληκτικό μεγαλείο του παρατηρούμενου Σύμπαντος που παρότι αντιστοιχεί μόλις στο 5% της συνολικής ύλης του Σύμπαντος, μας αφήνει έκθαμβους και μας αφήνει να αναρωτιόμαστε για πόσο διάστημα ακόμη θα μπορούμε να το παρατηρούμε..
Astronomy is part of our live. We use astronomy to move from a city to another one when we use some kind of orientation with the stars or the Sun as references for our way. Also, we use astronomy when we plant some vegetable and we are interested to obtain the best results and productions. Of course, we use astronomy when we construct our houses oriented to the south in or der to get the best light for our rooms and to reduce expenses for heater systems. And a special mention should be necessary for buildings oriented by religious reasons because form the begins of the humanity the celestial bodies are considered special in the live of people and the religious temple are mainly oriented.
During this presentation, an approach astronomical will be offered for several building in different sites in the world.
We live in a time in which day by day the possibility of profound modifications in the individual behavior of human beings is consolidated, which ensures sustainability in actions and from which citizens can achieve changes in public policies. One of these actions that lead to change is the one aimed at controlling light pollution (LP), which produced several Citizen Science projects.
Citizen science encompasses, at its core, a partnership between professional scientists and amateur volunteers in scientific research, and in this sense LP has been a great opportunity for very successful programs around the world, promoting hands-on activities and a full set of possible resources to understand the problem and produce changes.
In the International Year of Basic Sciences for Sustainable Development (https://www.iybssd2022.org/en/home/), we want to show in this presentation the cross-cutting nature of the issue that involves the inappropriate use of lighting, based on evidence and effective communication strategies to promote dark skies protection.
Η παρουσίαση περιλαμβάνει ένα workshop για την φωτορρύπανση. Ο "παρατηρητής/ερευνητής" χρησιμοποιεί ένα πρόγραμμα στο κινητό του τηλέφωνο (Mobile Observatory) το οποίο περιλαμβάνει πληθώρα πληροφοριών για αστέρες και αστερισμούς. Καταγράφει σε ένα φύλλο Excel την ονομασία της περιοχής και συνθήκες παρατήρησης, ανατολή/δύση Ήλιου και Σελήνης καθώς και ποσοστό φωτεινότητας δίσκου Σελήνης, ονομασίες αστέρων, φαινόμενο μέγεθός τους και άλλες πληροφορίες. Ο παρατηρητής βρίσκει τον αστέρα με το ελάχιστο φαινόμενο μέγεθος. Με τον τρόπο αυτό εκτιμά το μέγεθος της φωτορρύπανσης της περιοχής. Αφού γίνουν μετρήσεις από διάφορες περιοχές μέσα και έξω από την πόλη, τα φαινόμενα μεγέθη των αστέρων καταγράφονται μέσα σε ένα χάρτη από το google Earth.
Η πρόταση έχει τα εξής πλεονεκτήματα :
α) ευκολία χρήσης προγράμματος ουράνιου θόλου, που ο παρατηρητής συνήθως έχει μαζί του
β) εκμάθηση αστέρων, αστερισμών, κινήσεων αστέρων, ανατολή και δύση Ήλιου Σελήνης
γ) «ανακάλυψη» καλύτερου τρόπου/τόπου παρατήρησης σε συνθήκες φωτορρύπανσης
δ) σε περίπτωση που εμπλακούν πολλοί παρατηρητές που διαμένουν σε μια ευρύτερη περιοχή
μπορεί να κατασκευαστεί ένας χάρτης φωτορρύπανσης της περιοχής
Εκπαιδευτικό εργαστήριο που βασίζεται στην τεχνική της μελέτης περίπτωσης και στο παιχνίδι ρόλων. Οι συμμετέχοντες μαθητές και εκπαιδευτικοί καλούνται να μεταφερθούν νοητά σε μια παραλία ωοτοκίας, να αναλύσουν τα δεδομένα και να πάρουν τη σωστή απόφαση.
Η γνώση για τα υλικά του διαστήματος λαμβάνεται μόνο μετά από λεπτομερή μελέτη στην μικροκλίμακα! Είναι η μελέτη των ορυκτών φάσεων των διαστημικών πετρωμάτων, σε όλους γνωστά σαν "μετεωρίτες”, που θα δώσει την ακριβή πληροφορία για την προέλευση, τις συνθήκες σχηματισμού, και την εξέλιξη ενός ουράνιου σώματος, από έναν ολόκληρο πλανήτη έως και την μικροσκοπική κλίμακα ενός μικρομετεωρίτη. Μέσα σε αυτές τις ορυκτές φάσεις είναι που κρύβεται κάθε πιθανή εξωγήινη ζωή, είτε σαν απολίθωμα, ή σαν χημικά και μορφολογικά ίχνη αυτής. Θα παρουσιάσουμε λοιπόν, ζωντανά κάτω από ένα πραγματικό οπτικό πετρογραφικό μικροσκόπιο, πως φαίνεται ένας μετεωρίτης από τον Άρη. Θα δείξουμε επίσης πως φαίνεται ο ίδιος μετεωρίτης αλλά και άλλοι κάτω από το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, και θα περιγράψουμε σύντομα μερικές από τις πληροφορίες που μπορούμε να πάρουμε.