Γνωρίζουμε ότι ένας γαλαξίας αποτελείται από άστρα, αέριο και σκόνη σε διαφορετικές αναλογίες και ποσότητα, ανάλογα με το μέγεθος, τη μορφολογία και την ηλικία του. Όλα αυτά αποτελούν τη φωτεινή ή βαρυονική ύλη, όπως την ονομάζουν οι φυσικοί. Στο μεγαλύτερο ποσοστό του, βέβαια, ένας γαλαξίας αποτελείται από σκοτεινή ύλη, για τη φύση της οποίας ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε με βεβαιότητα προς το παρόν. Τι μπορεί λοιπόν να εννοούμε όταν μιλάμε για συμπαγείς γαλαξίες στο Σύμπαν; Πόσο συμπαγής μπορεί να είναι ένας γαλαξίας όταν όπως γνωρίζουμε μεταξύ των άστρων του υπάρχει κυρίως κενός χώρος;
Ένας συμπαγής γαλαξίας είναι υπέρπυκνος. Ενώ δηλαδή έχει μέγεθος της τάξης των 5000 ετών φωτός (αρκετές φορές μικρότερος από έναν τυπικό σημερινό γαλαξία) η μάζα του ξεπερνάει τις 200 δισ. ηλιακές μάζες, όση δηλαδή είναι η μάζα του Γαλαξία μας! Είναι πιθανόν ότι τέτοιοι υπέρπυκνοι γαλαξίες ήταν πολύ συνηθισμένοι στο νεαρό Σύμπαν, αποτελούσαν ίσως ακόμη και το 50% όλων των γαλαξιών παρόμοιας μάζας. Πρόσφατα επιστήμονες ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα της μελέτης 9 τέτοιων γαλαξιών που φωτογραφήθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble σε απόσταση 11 δισ. ετών, όταν δηλαδή το Σύμπαν είχε μόλις το ένα τέταρτο της σημερινής του ηλικίας. Το εκπληκτικό δε είναι οτι οι αστρικοί πληθυσμοί τους είναι ηλικίας περίπου 1 δισ. ετών, δηλαδή η πρώτη γενιά άστρων είχε ήδη τον χρόνο να εξελιχθεί και να ολοκληρώσει την ζωή της με εκρήξεις υπερκαινοφανών.
Πως όμως δημιουργήθηκαν αυτοί οι υπέρπυκνοι γαλαξίες; Ίσως από την αλληλεπίδραση σκοτεινής ύλης και υδρογόνου στο νεογέννητο Σύμπαν, λένε οι επιστήμονες. Μετά τη Μεγάλη Έκρηξη η σκοτεινή ύλη ήταν ανομοιόμορφα διασκορπισμένη παγιδεύοντας το κοσμικό υδρογόνο που, υπό την επίδραση του ισχυρού βαρυτικού πεδίου της σκοτεινής ύλης, άρχισε να περιστρέφεται ταχύτατα (με ταχύτητα της τάξης των 500 εκατομμυρίων χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, διπλάσια από την ταχύτητα περιφοράς των άστρων στους σημερινούς γαλαξίες), καταρρέοντας βαρυτικά και δημιουργώντας έτσι άστρα με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς. Ένα ακόμη σημαντικό ερώτημα, που προς το παρόν παραμένει αναπάντητο, είναι πώς οι μακρινοί αυτοί μικροί συμπαγείς γαλαξίες εξελίχθηκαν στους κατά 5 φορές μεγαλύτερους σημερινούς γαλαξίες; Μια πιθανότητα είναι ότι συγκρούστηκαν και συγχωνεύτηκαν με άλλους γαλαξίες στη μακρόχρονη πορεία της ζωής τους.
Για να δοθεί απάντηση σε αυτά και άλλα ερωτήματα, χρειάζεται να ανακαλύψουμε και άλλους τέτοιους συμπαγείς γαλαξίες και να τους μελετήσουμε συστηματικά. Η διεθνής ομάδα επιστημόνων που έκανε την πρόσφατη ανακάλυψη, χρησιμοποίησε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble καθώς και το 10μετρο τηλεσκόπιο Keck που βρίσκεται στη Χαβάη, τα μόνα που μπορούν να δούν τόσο μικρούς γαλαξίες σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Η αναμενόμενη νέα κάμερα που θα τοποθετηθεί στο διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble κατά την 4η κατά σειρά αποστολή αναβάθμισης το φθινόπωρο του 2008, θα είναι ικανή να ανακαλύψει χιλιάδες τέτοιους γαλαξίες, θέτοντας την πρόκληση να ανακαλύψουμε τα μυστήρια που κρύβουν.